.png)
Hội chứng bệnh tạng tỳ
TỲ HÀN (Tỳ dương hư)
Châm cứu: Cứu Cưu vĩ, Trung quản, Thiên khu, Tỳ du, Vị du, Quan nguyên, Túc tam lý.
1. Chứng Tỳ hư hàn gây ỉa lỏng, nôn, đau bụng, thổ tả, co giật
BÀI THUỐC LÝ TRUNG THANG: ÔN TRUNG KHU HÀN, BỔ KHÍ KIỆN TỲ ( sách Thông tục thương hàn luận)
Thành phần: Nhân sâm 12g, Can khương 12g, Cam thảo chích 12g, Bạch truật 12g
Chủ trị:
- Trung tiêu hư hàn, ỉa lỏng không khát, nôn, đau bụng, hoặc vừa mửa, vừa ỉa lỏng;
- Dương hư mất máu;
- Mạn kinh phong trẻ em có hư hoả ở trung tiêu.
2. Chứng Đau bụng, thổ tả:
BÀI THUỐC ÔN TRUNG TÁN HÀN CHỈ TẢ: TRỪ THẤP (GS Hoàng Bảo Châu – Phương thuốc cổ truyền, từ sách Thuốc nam châm cứu Viện đông y)
Thành phần: Trần bì sao thơm 12g, Bạch biển đậu sao vàng 40g, Hoắc hương sao 20g, Can khương 12g, Sa nhân sao 20g. Tán bột, uống 8g với nước sôi, trẻ em 2-6g. Bệnh nặng 2 giờ uống một lần.
Chủ trị: Thổ tả, mửa, ỉa cấp, đau bụng ở mức độ nhẹ, vừa. Nếu nặng nên kết hợp với Tây y.
Phân tích: Can khương ôn trung tiêu, khu lý hàn. Biển đậu bổ Tỳ, Vị, trừ thấp, lợi tiểu, giải độc. Hoắc hương chỉ nôn. Trần bì lý khí hoà vị, hợp với Hoắc hương để chỉ nôn. Sa nhân hành khí tỉnh Tỳ, chỉ nôn, giảm đau.
3. Chứng Hư lao, đau bụng cấp
BÀI THUỐC TIỂU KIẾN TRUNG THANG: ÔN TRUNG BỔ HƯ, HOÀ LÝ HOÃN CẤP (sách Thương hàn luận)
Thành phần: Thược dược 18g, Quế chi 9g, Chích cam thảo 6g, Sinh khương 10g, Đại táo 4 quả, Di đường 30g. (Di đường hoà vào bát thuốc đã sắc, chia 2 lần uống lúc còn ấm).
Chủ trị: Hư lao, bụng đau cấp (Can thừa Tỳ). Bụng đau, xoa ấm thì giảm, rêu lưỡi trắng, lưỡi nhợt, mạch Tế, Huyền, Hoãn, hoặc Tâm quý hư phiền, hoặc chân tay ê mỏi, bàn chân, bàn tay nóng, bụng miệng khô.
Phân tích: Di đường cam ôn nhuận, ích tỳ khí, dưỡng tỳ âm, bổ trung tiêu, hoãn cái cấp của can, nhuận cái táo của phế. Chích thảo cam ôn, ích khí. Quế chi ích khí ôn trung, hợp với Thược dược hoà âm để ích can tư tỳ. Sinh khương ôn vị. Đại táo bổ Tỳ, hoà dinh vệ.
Gia giảm:
- Nếu khí hư tự ra mồ hôi, trong người nóng, thêm Hoàng kỳ 9g (gọi là bài Hoàng kỳ kiến trung thang);
- Nếu sau đẻ, người suy yếu, mạch rỗng hư, bụng đau lâm râm, thiểu khí hoặc bụng dưới đau cấp lan ra sau lưng, không ăn uống được, thêm Đương quy 12g (gọi là bài Đương quy kiến trung thang);
- Nếu mất máu nhiều, thêm Địa hoàng 18g, A giao 6g.
4. Chứng Dương hư, âm hàn thịnh, vùng ngực tim lạnh và đau
BÀI THUỐC ĐẠI KIẾN TRUNG THANG: ÔN TRUNG BỔ HƯ, GIÁNG NGHỊCH CHỈ THỐNG (sách Kim quỹ yếu lược)
Thành phần: Thục tiêu 3g, Nhân sâm 6g, Can khương 4,5g, Di đường 3g (Di đường hoà vào bát thuốc đã sắc, chia 2 lần uống lúc còn ấm). Khi hết đau, hết nôn, ăn bát cháo loãng để trợ vị khí.
Chủ trị: Dương hư, âm hàn thịnh ở trung tiêu. Vùng tim ngực rất lạnh và đau, không ăn được, hàn thượng xung làm da bụng gồ lên, còn có đau đầu, chân tay không thể sờ mó vào được, rêu lưỡi trắng trơn, mạch tế khẩn. Nặng thì chân tay quyết lạnh, mạch phục hoặc sôi bụng (do hàn tắc ở trong).
5. Chứng Viêm loét dạ dầy, tá tràng do tỳ vị hư hàn
BÀI THUỐC HOÀNG KỲ KIẾN TRUNG THANG GIA GIẢM: ÔN TRUNG KIỆN TỲ (GS Hoàng Bảo Châu – Y học cổ truyền)
Thành phần: Hoàng kỳ 16g, Sinh khương 6g, Cam thảo 6g, Hương phụ chế 8g, Quế chi 8g, Bạch thược 8g, Đại táo 12g, Cao lương khương 6g,
Gia giảm: Nếu đầy bụng, ợ hơi thêm Chỉ xác 6g, Mộc hương 6g. Trong bụng óc ách, nôn ra nước trong thêm Bán hạ chế, Phục linh 8g.
6. Chứng Viêm loét dạ dầy, tá tràng có ợ chua do tỳ vị hư hàn
BÀI THUỐC Ô MAI THANG: ÔN TRUNG KIỆN TỲ (GS Hoàng Bảo Châu – Y học cổ truyền)
Thành phần: Ô mai 16g, Phụ tử chế 6g, Quế chi 6g, Tế tân 8g, Đảng sâm 8g, Hoàng liên 8g, Can khương 12g, Đương quy 6g, Xa tiền 6g.
Chủ trị: Như bài Hoàng kỳ kiến trung thang nhưng thêm chứng ợ chua.
