.png)
PHƯƠNG THUỐC TÁO THẤP HOÀ VỊ
Dùng để chữa các chứng đờm thấp làm trở ngại trung tiêu, tỳ vị mất tiêu hoá, với các biểu hiện: Bụng, bụng trên tắc đầy, ợ hơi nuốt chua, nôn, ỉa lỏng, ăn ít, người mệt…Các phương thuốc táo thấp hoà vị thường có Thương truật, Trần bì, Hoắc hương, Đậu khấu.
1/ CHỨNG THẤP TRỆ TỲ VỊ. BỤNG TRÊN CĂNG ĐẦY, KHÔNG MUỐN ĂN, NÔN, BUỒN NÔN, Ợ HƠI NUỐT CHUA, CHÂN TAY NẶNG NỀ, ĐÁI NHIỀU
Bài thuốc: BÌNH VỊ TÁN (Sách Cục phương)
Thành phần: Thương truật 5 cân, Hậu phác, Trần bì đều 3 cân 2 lạng, Cam thảo 1 cân 4 lạng.
Cách dùng: Tán mịn, mỗi lần dùng 2đc sắc với gừng 2 lát, táo 4 quả, chắt lấy nước uống lúc nóng trước bữa ăn. Có thể dùng thuốc thang, lấy đơn vị đc thay cân.
Công dụng: Táo thấp vận tỳ, hành khí hoà vị.
Chủ trị:
- Thấp trệ tỳ vị. Bụng trên căng đầy, không muốn ăn uống, miệng nhạt, nôn, buồn nôn, ợ hơi, nuốt chua, chân tay nặng nề, mệt mỏi thích nằm, đái nhiều, lưỡi rêu trắng dầy bẩn, mạch hoãn;
- Điều khí hoà vị, hoá thực tích, tiêu đàm ẩm.
Phân tích: Thương truật (ôn khổ) để trừ thấp vận tỳ. Hậu phác hành khí hoá thấp, tiêu trướng, trừ đầy. Trần bì lý khí hoá trệ. Cam thảo hoà trung, điều hoà các vị thuốc. Khương, Táo điều hoà tỳ vị.
Gia giảm:
- Nếu thuộc nhiệt thấp (rêu màu vàng), thêm Cầm, Liên để táo thấp thanh nhiệt. Nếu thuộc hàn thấp thêm Can khương, Nhục quế để ôn hoá hàn thấp;
- Nếu nôn mửa, ỉa lỏng thêm Hoắc hương, Bán hạ để hành khí giáng thấp hoà vị chỉ nôn gọi là BẤT HOÁN KIM CHÍNH KHÍ TÁN (Cục phương);
- Nếu có thêm biểu hiện của kinh thiếu dương: sốt rét, đau người, chân tay nặng nề, mạch nhu, thêm Sài hồ, Hoàng cầm để hoà giải thiếu dương, trừ thấp hoà vị gọi là SÀI BÌNH THANG (Cảnh nhạc toàn thư).
2/ CHỨNG CẢM HÀN CÓ THẤP TRỆ. NÔN ỈA, SỐT SỢ LẠNH, ĐAU ĐẦU, NGỰC ĐẦY, BỤNG TRÊN ĐAU
Bài thuốc: HOẮC HƯƠNG CHÍNH KHÍ TÁN (Sách Cục phương)
Thành phần: Hoắc hương 3 lạng, Cam thảo 2,5 lạng, Bán hạ, Bạch truật, Trần bì, Hậu phác, Cát cánh đều 2 lạng, Đại phục bì, Bạch chỉ, Tử tô, Phục linh đều 1 lạng
Cách dùng: Tán mịn, mỗi lần dùng 2đc sắc với gừng 3 lát, táo 1 quả, chắt lấy nước uống lúc nóng. Nếu uống xong có cảm giác ra mồ hôi thì mặc áo đắp chăn, uống tiếp nước thước thứ hai. Có thể dùng thuốc thang, lấy đơn vị đc thay lạng.
Công dụng: Giải biểu hoá thấp, lý khí hoà trung.
Chủ trị: Ngoài thì cảm phong hàn, trong thì có thấp trệ. Vừa nôn, vừa ỉa (thổ tả), sốt sợ lạnh, đau đầu, ngực hoảnh đầy tức, bụng trên đau, lưỡi rêu cáu, sốt rét.
Phân tích: Hoắc hương (tân ôn) để tán phong hàn, (phương hương) để thăng thanh hoá trọc, trị nôn ỉa (thổ tả). Tô diệp, Bạch chỉ (tân hương) để phát tán, giúp Hoắc hương vừa giải phóng hàn ở ngoài, vừa hoá thấp trọc ở trong. Bán hạ Trần bị táo thấp hoà vị, giáng nghịch, chỉ nôn. Bạch truật, Phục linh kiện tỳ vận thấp hoà trung chỉ tả. Hậu phác, Đại phúc bì hành khí hoá thấp, làm thông trung tiêu, trừ đầy. Cát cánh tuyên phế lợi hoành, vừa giải biểu vừa hoá thấp ở lý. Khương, Thảo, Táo điều hoà tỳ vị.
Dùng vào bệnh cảm thương hàn thấp vào tháng thử (nắng). Nay dùng cho viêm trường vị cấp thuộc phạm vi thấp làm tổn thương tỳ vị có ngoại cảm phong hàn.
Gia giảm: Nếu không có ngoại cảm phong hàn, chỉ có thấp làm tổn thương tỳ vị thì bỏ các vị: Tử tô, Bạch chỉ, Đại phúc bì, Trần bì, Cát cánh (để giải biểu), thêm các vị: Nhân sâm, Biển đậu, Hạnh nhân, Sa nhân, Mộc qua, trọng dụng Nhân sâm để kiện tỳ táo thấp, thăng thanh giáng trọc.
