.png)
PHƯƠNG THUỐC TUYÊN PHẾ NHUẬN TÁO
(Ngoại cảm khí táo – do khô ráo. Ho, tắc mũi, họng khô miệng ráo hoặc người nóng, đầu đau, ho khan)
Thường dùng để chữa các chứng ôn táo hoặc lương táo do ngoại cảm. Các phương thuốc này thường chia làm hai loại: Tuyên phế ôn nhuận chữa lương táo và tuyên phế thanh nhuận chữa ôn táo.
Lương táo phạm phế làm phế khí không tuyên, thường có các biểu hiện: ố hàn, đau đầu, ho, tắc mũi, họng khô, miệng ráo. Các phương thuốc tuyên phế ôn nhuận thường có Tử tô, Cát cánh, Tiền hồ, Hạnh nhân, phương thuốc đại biểu là Hạnh tô tán.
Ôn táo thương phế làm mất thanh túc, có các biểu hiện người nóng, đầu đau, ho khan, ít đờm hoặc khí nghịch suyễn cấp, tâm phiền miệng khát. Các phương thuốc tuyên phế thanh nhuận có các vị Tang diệp, Hạnh nhân, Sa sâm, Mạch môn. Phương thuốc đại biểu là Tang bạch thang, Thanh táo cứu phế thang.
1/ CHỨNG NGOẠI CẢM LƯƠNG TÁO. ĐẦU HƠI ĐAU, SỢ LẠNH, KHÔNG MỒ HÔI, HO KHẠC ĐỜM LOÃNG, MŨI TẮC, HỌNG KHÔ
Bài thuốc: HẠNH TÔ TÁN (Sách Ôn bệnh điều biện)
Thành phần: Tô diệp, Bán hạ, Phục linh, Tiền hồ, Cát cánh, Chỉ xác, Cam thảo, Sinh khương, Trần bì, Hạnh nhân đều 2đc, Đại táo 2 quả.
Cách dùng: Sắc uống
Công dụng: Giải lương táo, tuyên phế hoá đờm
Chủ trị: Ngoại cảm lương táo. Đầu hơi đau, sợ lạnh, không mồ hôi, ho khạc đờm loãng, mũi tắc, họng khô, rêu trắng, mạch huyền.
Phân tích: Tô diệp, Tiền hồ giả biểu tán tà, làm hơi ra mồ hôi. Hạnh nhân, Cát cánh tuyên phế đạt tà, lợi khí, chỉ ho. Bán hạ, Phục linh trừ thấp hoá đờm. Chỉ xác, Trần bì lý khí khoan hung. Sinh khương, Đại táo, Cam thảo điều hoà dinh vệ.
Phương thuốc này là Sâm tô ẩm bỏ Nhân sâm, Cát căn, Mộc hương, thêm Hạnh nhân. Sâm tô ẩm chữa người có hư bị ngoại cảm, phong hàn tấn công vào phế, từ ngoài đánh vào bì mao làm ho khạc nhiều đờm, ngực hoành đầy tức, đầu đau, mũi tắc, sợ lạnh, phát nóng. Còn Hạnh tô tán do lương táo phạm phế, chứng ở biểu rất nhẹ (không sốt) nên bỏ Cát căn, thêm Hạnh nhân để tuyên phế. Do chính khí không hư nên bỏ Nhân sâm. Như vậy, có thể coi lương táo phạm phế là ‘tiểu hàn”của mùa thu phạm phế mà phải giải lương táo.
2/ CHỨNG NGOẠI CẢM ÔN TÁO. ĐẦU ĐAU, NGƯỜI NÓNG, HO KHAN KHÔNG ĐỜM, KHÓ THỞ, HỌNG KHÔ
Bài thuốc: THANH TÁO CỨU PHẾ THANG (Sách Y môn pháp luật)
Thành phần: Tang diệp 3đc, Thạch cao 2,5đc; Mạch môn 1,2đc, Cam thảo, Ma nhân, Tỳ bà diệp đều 1đc, A giao 0,8đc, Nhân sâm 0,7đc.
Cách dùng: Sắc uống lúc thuốc còn ấm
Công dụng: Thanh táo cứu phế
Chủ trị: Phế bị ôn táo làm tổn thương. Đầu đau, người nóng, ho khan không đờm, khí nghịch khó thở, họng khô, mũi khô, ngực đầy sườn tức, tâm phiền, miệng khát, lưỡi không rêu, mạch hư đại và sác.
Phân tích: Tang diệp thanh táo tuyên phế. Thạch cao thanh nhiệt ở kinh phế. Mạch môn nhuận phế (phế bị táo).Hạnh nhân, Tỳ bà diệp lợi phế khí, làm phế khí túc giáng. A giao, Ma nhân nhuận phế dưỡng âm. Nhân sâm, Cam thảoichs khí hoà trung, thổ mà vượng thì kim sinh, phế khí sẽ vượng.
Gia giảm: Nếu đờm nhiều khó khạc thêm Bối mẫu, Qua lâu.
Phương thuốc Thanh táo cứu phế thang vừa thanh táo cứu phế, vừa dưỡng âm.
3/ CHỨNG TÁO LÀM TỔN THƯƠNG ÂM CỦA PHẾ VỊ. MIỆNG KHÁT, HỌNG KHÔ HOẶC NÓNG HOẶC HO KHAN ÍT ĐỜM
Bài thuốc: SA SÂM MẠCH ĐÔNG THANG (Sách Ôn bệnh điều biện)
Thành phần: Sa sâm, Mạch môn đều 3đc, Ngọc trúc 2đc, Hoa phấn, Biển đậu, Tang diệp đều 1,5đc, Sinh cam thảo 1đc.
Cách dùng: Sắc uống
Công dụng: Thanh dưỡng phế vị, thanh tân nhuận táo
Chủ trị: Táo làm tổn thương phần âm của phế, vị. Miệng khát, họng khô, hoặc nóng, hoặc ho khan ít đờm.
Phân tích: Tang diệp thanh táo tuyên phế. Sa sâm, Ngọc trúc, Mạch môn nhuận phế (phế bị táo). Biển đậu, Hoa phấn dưỡng vị âm. Cam thảo thanh nhiệt, dưỡng vị khí, điều hoà các vị thuốc.
